Batı Avrupa’daki Parti Programlarında LGBTİ Haklarının Yeri

Batı Avrupa’da en büyük siyasî partilerin LGBTİ bireylerin hakları konusunda çeşitli tavırları sergilemeleri, demokratik rejimin icabıdır. Yine de muhafazakâr olsun, solcu olsun bu partilerin neredeyse hepsi, programlarında ya da demeçlerinde LGBTİ haklarına yer ayırıyor. Son yıllara değin Batı Avrupa’daki çoğu siyasetçi için, LGBTİ hakkı demek eşcinsel evlilik hakkı demekti. Bu hakkın artık Batı Avrupa ülkelerinde çoğunda tanınması, LGBTİ hakları mücadelesini yeni alanlara yöneltti. İngiltere, İspanya ve İsveç gibi evlilik hakkının tanındığı ülkelerde muhafazakâr partiler bununla yetinirken orta sol ve ilerici partiler programlarında ayrımcılığa karşı somut adımları açıkça savunuyorlar. Eşcinsel çiftlere farklı bir statü tanıyan İrlanda ve Almanya gibi birkaç ülkedeyse, siyasî yelpaze biraz daha geniştir. İtalya’da eşcinsel çiftlere ülke çapında resmî bir statü verilmiyor, aynı zamanda büyük parti üyeleri de bu konuda hemfikir olmayabilirler. Ne var ki İtalya’da bile parti liderleri bazı demeçlerde LGBTİ bireylerin temel haklarından taraftarlıklarını dile getiriyorlar. Aşağıda bu üç grup ülkeden birer-ikişer örnek seçilerek o ülkedeki partilerin programlarında LGBTİ haklarında ne yazdıkları kısaca özetlenecektir.

BRITAIN-POLITICS-GAY RIGHTSİngiltere’nin başlıca partileri arasında, programının LGBTİ bireylerin haklarını en açıkça savunduğu parti Liberal Demokrat Parti’dir. Liberal Demokrat Parti’nin programına göre, parti seçilirse her türlü ayrımcılığa karşı mücadele sürecek, homofobi nefret suçu sayılacak. Liberal Demokrat Parti’nin talep ettiği Eşitlik Yasası’na göre medenî birliktelikleri tanınmış eşcinsel çiftlerin emeklilik konusunda yaşadıkları ayrımcılığa son verilecek, evli olan eşcinsel çiftlerle aynı haklara sahip olacak.[1] Emek Partisi’nin programına göre ise, parti eşcinsel çocukların okullarda yaşadıkları tehditlere karşı önlem alacak ve Liberal Demokrat Parti gibi homofobiyi nefret suçu sayacak.[2] Bir Eşitlik Yasası’yla insanların cinsel yönelimleri yüzünden işyerlerinde yaşadıkları ayrımcılığa son verilecek. Güçlü bir LGBTİ kolunu yürüten Emek Partisi ayrıca kendisini “İngiltere tarihi boyunca LGBTİ bireylere en çok yarayan parti” olarak tanıtıyor.[3] İngiltere’nin iktidarını elinde tutan Muhafazakâr Parti’nin programına gelince, parti LGBTİ haklarını ismen zikretmemekle beraber genel olarak medenî birlikteliklerin ve evliliklerin destekleneceğine söz veriyor.[4] İngiltere, İskoçya ve Galler’de eşcinsel evliliğin geçen sene, yani Muhafazakârlar iktidardayken, meclis tarafından tanındığını hatırlamakta fayda var. 2010’dan beri İngiltere’nin en büyük üç siyasî partisinin hepsi eşcinsel evlilik hakkını açıkça savunuyordu.

irelandİngiltere’ye göre daha muhafazakâr bir topluma sahip olan İrlanda’daysa Mayıs 2015’te eşcinsel evlilik hakkı halk oylamasına sunulacak. Orta sağ iktidar partisi “Fine Gael” Partisi’nin ister başkanı ister genel kurultayı, bu referandumda eşcinsel evlilik hakkını aktif bir şekilde destekleyeceklerini açıkladılar. “Fine Gael” Partisi’nin programında cinsel yönelimden bahsedilmemekle beraber, evlilikle ilgili olan kısmında, “karı-koca” gibi cinsiyet belirtici kelimeler kullanılmaktan kaçınılıyor.[5] Fine Gael programının bu konudaki suskunluğuna karşın, İrlanda’nın en büyük ikinci partisi Emek Partisi’nin programında LGBTİ haklarına geniş bir yer veriliyor. Bir taraftan eşcinsel evlilik hakları için bir referandumun gerekliliğini açıkça savunmakla beraber bununla yetmeyerek parti seçilirse medenî beraberlikteki çiftlerin de evlatlık edinme, vergi muafiyeti gibi evli çiftlerle aynı haklara sahip olacaklarına söz veriliyor. Programda; eşcinsel öğretmenlerin istihdam hakkının savunulması, eşcinsel çocukların okulda yaşadıkları tehditlere karşı önlem alınması, HIV-AIDS’le mücadelenin finansman edilmesi gibi birçok düzenleme öngörülüyor. Trans bireylerin yaşadıkları sorunlarına ismen işaret eden Emek Partisi programı, bu bireylerin de Eşitlik Kanunu’nun getirdiği haklardan yararlanabileceğini yazıyor.[6]

germanyAlmanya’da iktidar partisi olan Hıristiyan Demokrat Birliği, evlilik kurumunun kesinlikle “bir erkek ve bir kadın”a mahsus olduğu, böyle çiftlerin de mümkün olduğu kadar çok çocuk yapmalarının sağlanması gerektiğini vurguluyor. Buna rağmen Hıristiyan Demokrat Birliği parti programı, eşcinsel birlikteliklerin de “toplumun bazı ortak temel değerlerini” koruduğunu ve devletin, yurttaşlarının kendi yaşamlarını kendileri şekillendirmelerine müdahale etmemesi gerektiğini yazıyor.[7] Almanya’nın en büyük ikinci partisi, Almanya Sosyal Demokrat Partisi’dir. Bu partinin 2007’de kaleme aldığı programda; partinin cinsiyet, din ve kökenin yanı sıra cinsel yönelime de dayanan her türlü ayrıcalığa ve haksızlığa karşı olduğu belirtiliyor. Çoğu insanın tercih ettiği evliliğin korunması gerektiğini savunan parti programı, örneğin üç ve fazla çocuk sahibi olmak isteyen çiftlere maddî desteği öngörüyor. Ne var ki program, aynı zamanda partinin “birlikte yaşamanın diğer yollarını, eşlerin evlenmeden birlikte yaşamalarını, eşcinsellerin birlikte yaşamalarını, tek başına çocuk büyütenleri de” desteklediğini belirtiyor.[8] Web sitesinde eşcinsel bir çiftin büyük bir fotoğrafını kullanan 90 İttifakı/Yeşiller Partisi ise, başta Hıristiyan Demokrat Birliği olmak üzere mevcut sistemi eleştirerek, “günümüz insanları için” bir siyaset tarzı sürdüreceğine söz veriyor. Parti, “Bize göre böyle bir siyaset tarzı, barışçıl ve ortak bir yaşam ve toplumun bütün kesimleri için eşit imkânlar demektir. Nefret ve ayrımcılığın açık ve çağdaş bir toplumda yeri yoktur” diye devam ediyor.[9] Parti seçilirse eşcinsel çiftlerin evlilik ve evlatlık edinme hakkının tanınacağını söylüyor. Parti ayrıca eşcinsellerin okullarda ve işyerlerinde gördükleri ayrımcılığa, trans ve interseks bireylerin yaşadıkları zorluklara ve Almanya’ya kaçan eşcinsel mültecilerin maruz kaldığı kötü davranışlara dikkat çekerek bu sorunları da halletmeye çalışacağına söz veriyor. Alman Yeşiller Partisi, eşcinsellik karşıtı eski yasalar yüzünden cezalandırılmış bireylere rehabilitasyon imkânının ve kendilerine tazminat ödenmesinin gerektiğini savunuyor.[10]

italyİtalya’da 1980’lerden bu yana sürdürülen mücadeleye rağmen eşcinsellere ne medenî birliktelik ne de evlilik tanınıyor. 2003’te yasamadan geçen, işyerlerinde cinsel yönelim sebebiyle işlenen ayrımcılığı yasaklayan bir düzenleme dışında ülke çapında LGBTİ haklarını savunan başka bir yasa yoktur. Son seçimden beri İtalya’nın en büyük parlamenter koalisyonunun başındaki İtalya Demokrat Partisi, eşcinsel evlilik yasa tasarısı yasamadan geçirmeye çalışıyor, ama partide bu konuda ittifak yoktur. Programına göre parti, “İnsanların gelişmesini engelleyen; ırkî ya da toplumsal aidiyet, siyasî ya da kültürel kimlik, din, cinsiyet ve cinsel yönelime dayanan ayrımcılık ve şiddetin her türlüsüne yol açan faktörleri ortadan kaldırarak insanların haysiyeti ve hayatının bilumum ihlallerini gidermeyi amaçlamaktadır.”[11] Orta sağı temsil eden İtalya İleri, programında onlarca kez kişisel hürriyet ve sorumluluktan söz edildiği hâlde LGBTİ bireylerin haklarına yer ayırmıyor, İtalyan toplumunun doğal temelini bir erkek ile bir kadın arasında kılınan evliliklerde buluyor.[12] Son parlamenter seçimlerde büyük bir başarı kaydeden popülist Beş Yıldızlar Hareketi ise programında insan hakları gibi genel ilkelerden bahsetmiyor, fakat parti lideri bloğunda eşcinsellere evlilik hakkını desteklediğini açıkladı.[13]

[1] Liberal Democrats: The Real Alternative (2005), SS. 8-9 (http://news.bbc.co.uk/2/shared/bsp/hi/pdfs/LD_uk_manifesto.pdf)

[2] The Labour Party Manifesto 2010: A future fair for all, Madde 3:5 ve 5:4 (http://news.bbc.co.uk/2/shared/bsp/hi/pdfs/12_04_10_labour_manifesto.pdf)

[3] http://www.lgbtlabour.org.uk/labours_record

[4] Invitation to Join the Government of Britain: Conservative Party Manifesto 2010, S. 41 (https://www.conservatives.com/~/media/files/activist%20centre/press%20and%20policy/manifestos/manifesto2010)

[5] Fine Gael Manifesto (2011), S. 23 (http://www.michaelpidgeon.com/manifestos/docs/fg/Fine%20Gael%20GE%202011.pdf)

[6] One Ireland: jobs, reform, fairness—Labour manifesto 2011, S. 78. (http://www.michaelpidgeon.com/manifestos/docs/lab/Labour%20GE%202011.pdf)

[7] Freiheit und Sicherheit. Grundsätze für Deutschland. Das Grundsatzprogramm (2007), SS. 26–28 (http://www.cdu.de/system/tdf/media/dokumente/071203-beschluss-grundsatzprogramm-6-navigierbar_1.pdf?file=1).

[8] Hamburg Programı: Almanya Sosyal Demokrat Partisi’nin Temel İlkeler Programı (2007), S. 5–6, 23 (http://www.spd.de/linkableblob/1790/data/hamburger_programm_tuerkische_fassung.pdf).

[9] http://www.gruene.de/themen/moderne-gesellschaft/moderne-gesellschaft.html

[10] http://www.gruene-bundestag.de/themen/lesben-und-schwule/gruene-lesben-und-schwulenpolitik-im-bundestag_ID_4389784.html

[11] Manifesto dei Valori del Partito Democratico (2008), S. 4 (http://www.partitodemocratico.it/allegatidef/Manifestodeivalori44883.pdf).

[12] Carta dei Valori (2014), 15 (http://forzaitalia.it/libri/carta-dei-valori/)

[13] http://www.beppegrillo.it/2012/07/nozze_gay.html

https://meclistelgbti.wordpress.com/siyasette-lgbtiler/dunyada-lgbti-hareketi-ve-siyaset/bati-avrupadaki-parti-programlarinda-lgbti-haklarinin-yeri/